میثاق حقوق اشخاص دارای معلولیت و افغانستان

میثاق حقوق اشخاص دارای معلولیت و افغانستان

میثاق جهانی حقوق اشخاص دارای معلولیت بعد از سال ها مبارزه، تلاش و دادخواهی های دوامدار جامعه جهانی معلولیت بلاخره تحقق یافت، هرچند که در طول دهه های گذشته بارها تلاش فعالین حقوق اشخاص دارای معلولیت در راستای داشتن چنین میثاق منجر به شکست شد، ولی صدای برحق و خواسته میلیونی اشخاص دارای معلولیت در جهان ساکت نماند و  ندای حقوق  و بهره مندی برابر از حقوق بشری شان در جهان تا تحقق آن روز به روز رسا تر شد، ثابت ساخت که فعالیت های هماهنگف همنوا و همسو در هر زمانی می تواند باعث تحول بنیادین و اساسی شود.

بعد از چهار سال (2002 الی 2006) کار روی مسوده و تدوین میثاق بلاخره در 13 دسمبر 2006 مجمع عمومی سازمان ملل متحد میثاق حاضر را تصویب نمود ، برای امضا به تمام کشور ها و سازمان های منطقوی مفتوح گردید، این میثاق کوتاه ترین مدت را برای مسوده در جمع کنوانسیون ها به خود اختصاص داده است و عنوان اولین سند حقوق بشری سازمان ملل متحد در قرن بیست ویکم را از آن خود ساخت.

در تدوین این کنوانسیون کتگوری های مختلف جامعه معلولیت در سطح جهان و کشور های جهان به شمول افغانستان سهم فعال در بحث ها، رایزنی ها و شمولیت موارد مهم و اساسی زندگی اشخاص دارای معلولیت داشته تا سندی تهیه نمایند که بصورت جامع و کلی با محور های حقوق بشر و شمولیت اجتماعی و توسعه فراگیر زمینه های شمولیت و تأمین حقوق بشری اشخاص دارای معلولیت را بصورت کرامت پسند و انسانی بررسی و تدارک بیند.

میثاق کنونی در مدت کوتاه ای بعد از یک سال از مفتوح شدن برای امضا در ماره مارچ 2007 در ماه می 2008 در سطح جهان لازم الاجرا گردیده و روز به روز روند الحاق و امضای کشورهای جهان به کنوانسیون حقوق اشخاص دارای معلولیت سرعت می یابد

بعد از مفتوح شدن کنوانسیون توسط سازمان ملل متحد برای امضا و الحاق انتظار و توقع جدی جامعه معلولیت افغانستان این بود که هرچه زود تر جمهوری اسلامی افغانستان به کاروان حقوق بشری اشخاص دارای معلولیت می پیوندد و با  جامعه جهانی عرصه معلولیت همنوا می شود، اما متاسفانه این امر و تقاضای حقوقی اشخاص دارای معلولیت بزودی محقق نشد.

جامعه مدنی عرصه معلولیت در افغانستان فعالیت های گسترده ای مختلف را در راستای الحاق افغانستان به این سند مهم معلولیت برداشته ، خوشخبتانه بعد از فعالیت های گوناگون فراگیر و همگانی دادخواهانه و همکاری جدی دولت افغانستان بلاخره جمهوری اسلامی افغانستان گام های مهم را در زمینه برداشت، بعد از تصویب میثاق توسط کابینه کنوانسیون از مجرای مسوول جهت تصدیق به شورای ملی افغانستان فرستاده شده هرچند که مدتی زیادی کنوانسیون حقوق اشخاص دارای معلولیت در دوره قبلی تقنینی در ولسی جرگه معطل ماند ولی با کمال مسرت و خوشی که ولسی جرگه فعلی در اسرع وقت ممکن کنوانسیون حقوق اشخاص دارای معلولیت را یکجا با پروتوکل الحاقی آن در سوم ثور 1390 به اتفاق آرا تصدیق و به مشرانو نیز جهت تصدیق ارسال نمود، خوشبختانه مشرانو جرگه در 25 ثور 1390 تصدیق نموده جهت توشیح و الحاق به ریاست جمهوری فرستاده شده ، ریاست محترم جمهوری اسلامی افغانستان با درنظر داشت تصادیق شورای ملی و تأمین حقوق بشری اشخاص دارای معلولیت ذریعه فرمان شماره 24 مورخ 14 جوزا 1390 میثاق را توشیح و جهت نشر در جریده رسمی به وزارت عدلیه فرستاده است.

هرچند که در سطح ملی مراحل الحاق کنوانسیون حقوق اشخاص دارای معلولیت از مجراهای قانونی آن در کشور طی گردیده است ولی با آنهم تا هنوز الحاق و امضا افغانستان در ویب سایت ملل متحد نیامده است تا افغانستان منحیث کشور عضو پنداشته شود، جامعه مدنی عرصه معلولیت بخصوص کمیته دادخواهی حقوق اشخاص دارای معلولیت جداً موضوع الحاق را با وزارت محترم خارجه پیگیری می نماید تا در اسرع وقت ممکنه الحاق افغانستان اعلان گردد.

قبل از اینکه افغانستان به کنوانسیون الحاق کند در سطح ملی فعالیت های مختلف را تا اکنون در راستای حقوق اشخاص دارای معلولیت انجام داده است، معلولیت را در برنامه های مختلف شامل کرده است بصورت مختصر می شود از برنامه عمل ملی اشخاص دارای معلولیت، قانون حقوق و امتیازات اشخاص دارای معلولیت و برنامه های وزارت خانه های صحت و معارف می شود نام برد و نیز قابل ذکر است که هیچ وقت این فعالیت و خدمات برای جامعه معلولیت کافی نبوده است، اما با الحاق به کنوانسیون افغانستان نیازمند بازنگری تمام برنامه ها و قوانین که موارد معلولیت را در خود دارد می باشد.

در نفس خود قانون حقوق و امتیازات اشخاص دارای معلولیت گام مهمی است که از جانب دولت در زمینه برداشته شده است با وجود مواد مثبت که به وفور در این قانون دیده می شود ولی موارد در قانون وجود دارد که بعد از الحاق افغانستان به میثاق تعدیلات ، تغییرات و ایزاد لازم بر مبنای حقوق بشری اشخاص دارای معلولیت بدون تبعیض را بر اساس اصول کنوانسیون می طلبد.

اصول كنوانسيون حاضر عبارتند از:

الف) احترام به منزلت ذاتي، خود مختاري فردي شامل آزادي انتخاب و استقلال افراد.

ب) عدم تبعيض.

پ) مشاركت كامل و مؤثر و ورود در جامعه.

ت) احترام به تفاوت‌ها و پذيرش افراد داراي معلوليت به عنوان بخشي از تنوع انساني و بشري.

ث) برابري فرصت‌ها.

ج) دسترسي.

چ) برابري بين زن و مرد.

ح) احترام به ظرفيت‌هاي قابل تحول كودكان داراي معلوليت  و احترام به حقوق كودكان داراي معلوليت در جهت حفظ هويت شان.

بر جامعه مدنی عرصه معلولیت لازم است که بعد از الحاق دادخواهی های دوامدار و مؤثر را برای تطبیق و چگونگی تطبیق آنرا در اسناد ملی جستجو نماید هرجا که لازم است تعدیل و تغییر رونما گردد.  

نقش جامعه مدنی عرصه معلولیت در نظارت از میثاق بسیار ارزنده است و جامعه مدنی بخصوص کمیته دادخواهی اطمنان یابد تا تمام مواد و موارد کنوانسیون حاضر در اسناد ملی گنجانیده شده است ، راه های تطبیق، نظارت، گزارش دهی و ارزیابی آن بصورت درست بررسی شده است در این زمینه هرانچه در توان دارد انجام دهد، در واقع گفته می توانیم که دادخواهی اساسی تازه شروع شده است برما است که اطمنان از بهره مندی اشخاص دارای معلولیت از حقوق شانرا حاصل نموده در زمینه همکار خوب با دولت بوده تا یکجا رفع خلا نموده دولت را یاری رسانیم تا آنچه که لازم است انجام دهد، مشورت ها و راهنمای های درست و صحیح و مسلکی جامعه  مدنی عرصه معلولیت و عرضه کنندگان خدمات دولت را برای تطبیق بهتر و فراگیر که همه از آن بهره مند شوند کمک مؤثر می کند.

محمد صادق محبی   
نوت: این مطلب در نشریه تلاش ارگان نشراتی مرکز اجتماعی معلولین ، شماره فوق العاده شانزدهم 1390 نیز نشر گردیده است